Gratis downloadbaar in de webshop van Spelstof.
Een formatieve les checklist is als het ware de navigatie-app voor jouw onderwijs: het helpt jou en leerlingen hun route naar succes te vinden, zelfs als jullie onderweg obstakels tegenkomen. Maar wat houdt een formatieve les precies in? En hoe pas je het toe zonder vast te lopen in een lange lijst van "moetjes"? In deze blog ga ik uitgebreider in op de stappen van een formatieve les en hoe je deze flexibel kunt inzetten in je lessen.
Wat is een Formatieve Les?
Een formatieve les draait om het continu monitoren en begeleiden van het leerproces van leerlingen. Het is niet iets wat je in één keer in een les afhandelt; het is een cyclus van doelen stellen, leren, evalueren, feedback geven en bijstellen. En dat is nu juist de kracht ervan. In plaats van slechts aan het einde van een hoofdstuk te toetsen, bied je leerlingen gedurende het hele leerproces de kans om te leren en te verbeteren. Zo haal je bijvoorbeeld de toets naar voren zodat jij en je leerlingen weten welke onderdelen al afgerond zijn en waar jullie nog aan moeten werken om de stof goed te beheersen. Dit is daadwerkelijk anders dan een hoofdstuk afsluiten met een toets zonder ooit nog iets met die informatie of resultaten te doen.
De Negen Stappen van een Formatieve Les
Laten we eens kijken naar de negen stappen die centraal staan in een formatieve les:
Doelen Stellen: Het begint allemaal met het stellen van duidelijke, haalbare doelen. Wat moeten de leerlingen aan het einde van de les of lessenreeks weten of kunnen? Door deze doelen expliciet te maken, weten leerlingen wat van hen verwacht wordt. Deze doelen kunnen de leerlingen zelf aanvullen met persoonlijke doelen. Geef de leerling een keuze, denk bijvoorbeeld aan een onderwerp of werkvorm. Een keuze geven zorgt ervoor dat de leerling zijn aandacht richt en aandacht richten betekent een betere focus wat zorgt voor beter leren. Maak hier gebruik van!
Criteria voor Succes: Dit zijn de meetlatten waarmee je de vooruitgang meet. Helder geformuleerde succescriteria geven leerlingen inzicht in wat er nodig is om hun doelen te bereiken. Laat de leerling meedenken over de criteria: waar moet de opdracht aan voldoen? Wanneer is het eigenlijk voldoende? Samen maak je de doelen concreter en op deze manier wordt de leerling eigenaar van zijn/haar leerproces.
Voorbeelden Laten Zien (Laten Ontdekken): Goede voorbeelden geven een beeld van het gewenste eindresultaat. Dit kan variëren van docentgeleide demonstraties tot het zelf laten ontdekken van voorbeelden door de leerlingen. Deze stap kan een werkvorm bieden voor jouw les: laat ze zelf correcte en incorrecte voorbeelden sorteren en uitleggen waarom ze wel of juist niet correct zijn.
Zelf aan de Slag:Dit is waar het gebeurt. Leerlingen passen nieuwe kennis en vaardigheden toe. Hier zien we de theorie in praktijk komen, en krijgen leerlingen de kans om zelf te ervaren, te oefenen en fouten te maken. Stimuleer de fouten en de oplossingen die hieruit voortkomen. Hier zit de groei en ontwikkeling van jouw leerlingen.
(Peer)feedback Geven:Feedback is de brandstof voor leren. Dit kan van de leraar komen, maar ook van medeleerlingen. Het is belangrijk dat feedback constructief en gericht is op de leerdoelen. Een van de belangrijkste principes van effectieve feedback is dat deze direct toepasbaar moet zijn. Feedback die lang op zich laat wachten, mist zijn doel. Leerlingen moeten de kans krijgen om de feedback meteen toe te passen op hun werk. Dit maakt de feedback niet alleen relevanter, maar verhoogt ook de motivatie en betrokkenheid van de leerlingen. (Zie ook het filmpje: Feedback geven)
Corrigeren van Eigen Werk:Hier krijgen leerlingen de kans om hun eigen werk te herzien en te verbeteren op basis van de ontvangen feedback. Het is een belangrijke stap naar zelfreflectie en eigenaarschap over hun eigen leerproces, daarnaast is feedback geven pas echt nuttig als de leerling deze direct kan toepassen.
Vergelijken met Voorbeelden:Door hun werk te vergelijken met eerder getoonde voorbeelden of succescriteria, kunnen leerlingen zien waar ze nog aan moeten werken.
Reflectie:Reflectie helpt leerlingen om stil te staan bij wat ze hebben geleerd en hoe ze dat hebben gedaan. Dit is cruciaal voor het ontwikkelen van metacognitieve vaardigheden.
Herhaling en Oefening:Tot slot zorgt herhaling en extra oefening ervoor dat de geleerde stof goed wordt verankerd. Dit kan zowel tijdens de les als in latere lessen gebeuren.
Flexibiliteit in Toepassing
Hoewel dit stappenplan een vaste structuur lijkt te bieden, hoef je niet elke stap in elke les toe te passen. Een formatieve les is flexibel in zijn term, les of lessenreeks. Je kunt verschillende stappen over meerdere lessen spreiden. Het belangrijkste is dat de cyclus van leren, feedback en bijstellen in beweging blijft.
Stel dat je vandaag begint met doelen stellen en het laten zien van voorbeelden. In een volgende les kunnen leerlingen zelf aan de slag gaan, gevolgd door peerfeedback. Belangrijk is dat je regelmatig checkt of de gestelde doelen worden behaald en dat je leerlingen tussentijds laat evalueren.
Tot Slot
Een formatieve les is een krachtige manier om leerlingen actief bij hun leerproces te betrekken. De formatieve les checklist helpt jou hopelijk de stappen je eigen te maken en er effectieve lessen mee te schrijven. Door doelen te stellen, feedback te geven en ruimte voor reflectie te bieden, begeleid je leerlingen stap voor stap naar succes. Onthoud dat het niet gaat om het afvinken van een lijst, maar om het creëren van een continue dialoog over leren en verbeteren.
Hoe pas jij een formatieve les toe in jouw lessen? Deel je ervaringen en tips hieronder!
Comments