Passief of actief lesgeven met een hoog retentiepercentage, waar kies jij voor?

Lesgeven is zoveel meer dan alleen het overbrengen van informatie; het is het creëren van een leeromgeving waar leerlingen actief aan de slag gaan en waar fouten maken onderdeel is van het leerproces. Dit vormt de kern van formatief handelen en de kracht van gamification en game-based learning in het onderwijs. Effectief leren hangt sterk af van de lesmethoden die we gebruiken. Onderzoek van het National Training Laboratory laat zien dat de manier waarop we leren een groot verschil maakt in hoeveel informatie we daadwerkelijk onthouden. Deze informatie kunnen we goed gebruiken om onze lessen zo in te richten dat onze leerlingen er het meeste van onthouden.

Hieronder een opsomming met enkele bevindingen en bijbehorende retentiepercentages:

1. Wanneer iemand enkel iets uitlegt of vertelt: Wanneer een docent simpelweg iets uitlegt of vertelt, zoals tijdens een presentatie, blijft er bij leerlingen slechts 5-10% van de informatie hangen. Deze aanpak is passief en biedt weinig ruimte voor interactie met de lesstof. Wil je deze lesmethode effectiever maken? Maak dan gebruik van visuele hulpmiddelen zoals slides of infographics. Door deze visuele ondersteuning kunnen leerlingen de informatie beter visualiseren en begrijpen, wat hun retentie aanzienlijk kan verhogen. (The Peak Performance Center, Education Corner)

2. Wanneer iemand iets voordoet: Als een docent iets voordoet, zoals het demonstreren van een vaardigheid, zien we dat het retentiepercentage stijgt naar ongeveer 30%. Dit kan de betrokkenheid van leerlingen vergroten, maar het blijft een relatief passieve vorm van leren. Om deze methode effectiever te maken, combineer je demonstraties met directe betrokkenheid van de leerlingen. Laat hen de handelingen zelf uitvoeren na de demonstratie, zodat ze het proces beter verankeren in hun geheugen. (Education Corner)

3. Wanneer de leerling kijkt naar een film over de leerstof: Wanneer leerlingen kijken naar een film over de leerstof, kan het retentiepercentage oplopen tot 30-50%. De combinatie van visuele en auditieve elementen helpt hen om de leerstof beter te begrijpen. Voor leerlingen die nieuw zijn met de stof, kan een schematisch voorbeeld met begeleide voice-over zeer effectief zijn. Wil je deze leermethode verbeteren? Gebruik interactieve video’s waarin leerlingen vragen kunnen beantwoorden tijdens het kijken, of moedig ze aan om aantekeningen te maken over belangrijke punten. Deze actieve betrokkenheid kan hun begrip versterken. (Education Corner)

4. Wanneer je een discussie voert over de te leren stof: Wanneer leerlingen deelnemen aan een discussie over de leerstof, zien we een retentiepercentage van ongeveer 50%. Het verwoorden van begrip in een discussie helpt hen niet alleen bij het verwerken van informatie, maar ook bij het internaliseren van kennis. Om deze methode effectiever te maken, stimuleer je gestructureerde discussies waarin leerlingen hun gedachten delen en elkaar uitdagen. Laat ze bijvoorbeeld in kleine groepen werken met een gespreksleider, zodat iedereen actief kan deelnemen en ideeën kan uitwisselen. (Education Corner)

5. Wanneer je actief met de stof bezig bent: Wanneer leerlingen actief met de stof bezig zijn, door bijvoorbeeld opdrachten of oefeningen te maken, stijgt het retentiepercentage ineens naar 75%. Door actief bezig te zijn met de leerstof is het leren veel effectiever, omdat leerlingen betrokken zijn bij het proces, wat leidt tot een dieper begrip van de leerstof. Wil je deze lesmethode nog effectiever maken? Zorg dan voor hands-on activiteiten die leerlingen aanmoedigen om de stof toe te passen, zoals formatief en projectmatig werken of hen laten experimenteren met de leerstof. (Education Corner)

   
   

Effectief lesgeven is vaak een samenspel van meerdere van de hierboven genoemde leermethoden. Door twee of drie van deze elementen te combineren, creëren we een dynamische en interactieve leerervaring die leerlingen niet alleen betrokken houdt, maar ook hun begrip en retentie van de stof aanzienlijk versterkt. Deze geïntegreerde aanpak maakt het mogelijk om de verschillende leerstijlen van leerlingen te bedienen, wat leidt tot een diepere en meer betekenisvolle verbinding met de leerstof.

Koppeling naar Formatief Handelen

Formatief handelen is essentieel om leerlingen inzicht te geven in hun voortgang met betrekking tot de leerstof. De leerling stelt zichzelf bij een goed opgezet formatieve les telkens de vraag: wat is het leerdoel, waar sta ik nu ten opzichte van dat leerdoel, en wat heb ik nog nodig om het leerdoel te bereiken? Door de leerlingen actief met de stof aan de slag te laten gaan, helpt het hen te begrijpen wat ze al beheersen en waar ze nog verbetering nodig hebben. Voor jou als docent is het belangrijk dat je weet waar jouw leerlingen staan om de doelen te bereiken. Hiervoor zet je formatieve checks in. Twee voorbeelden van formatieve checks zijn:

• 3-2-1 Reflectie: Laat leerlingen drie dingen opschrijven die ze geleerd hebben, twee vragen die ze hebben, en één ding dat ze willen verbeteren. Download hem hier!

• 1 Punt Rubric: Geef leerlingen de mogelijkheid om hun eigen werk te beoordelen aan de hand van een eenvoudige rubric die je kunt downloaden van mijn site. Klik hier!

Door deze methoden worden leerlingen actief betrokken bij hun eigen leerproces, wat hen motiveert en helpt hun leerstrategie aan te passen. Directe en bruikbare feedback is cruciaal in dit proces. Het zorgt ervoor dat leerlingen actief nadenken over hun voortgang en niet passief blijven. En het fijne is: je kunt deze twee checks zo downloaden van mijn website: www.spelstof.nl.

Gamification, game-based learning en actief leren

Gamification en game-based learning versterken deze principes door spelelementen toe te voegen aan het onderwijs. Enkele voorbeelden van gamification die je kunt inzetten tijdens de les zijn:

• Vraag-en-antwoordspel: Maak gebruik van een quizformat waarin leerlingen tegen elkaar kunnen spelen. Download hem hier!

• ABCD-spel: Laat leerlingen de juiste antwoorden kiezen en punten verdienen op basis van hun keuzes, wat je kunt downloaden van mijn site.

Deze elementen motiveren leerlingen om actief met de leerstof aan de slag te gaan, wat de betrokkenheid vergroot en het leerplezier verhoogt. Door quizzen, uitdagingen of "escape rooms" in te zetten, kunnen leerlingen de leerstof op een speelse manier herhalen. Dit sluit aan bij de hoogste retentiemethode: leren door te doen. Je kunt deze twee in template-format zo downloaden van mijn website: www.spelstof.nl.

Conclusie

Door leerlingen actief te betrekken bij hun leerproces via formatief handelen, gamification en game-based learning, verhoog je niet alleen hun motivatie, maar ook hun begrip van de leerstof. Onderzoek toont aan dat methoden waarbij leerlingen actief bezig zijn, zoals eigen demonstraties, discussies en leren door te doen, de hoogste retentiepercentages opleveren. Gamification en game-based learning bieden een krachtige aanvulling door spelelementen te introduceren die leren leuker maken.

De sleutel tot effectief onderwijs ligt niet alleen in het overbrengen van informatie, maar in het creëren van een leeromgeving waar leerlingen actief aan de slag gaan en waar fouten maken onderdeel is van het leerproces. Dit vormt de kern van formatief handelen en de kracht van gamification in het onderwijs.

Bronnen:

National Training Laboratory, Learning Pyramid: Learning Pyramid

The Peak Performance Center: Peak Performance Center

Education Corner: Education Corner